Miejscowość Rudka

Licząca 2300 mieszkańców gmina Rudka położona jest w południowo - zachodniej części województwa podlaskiego w powiecie bielskim. Zajmuje ona powierzchnię 70,21 km kwadratowych z czego 40% stanowią lasy. Przez teren gminy przebiega droga wojewódzka nr 681, która jest najkrótszą trasą łączącą centrum kraju z Białowieskim Parkiem Narodowym . Sama gmina Rudka również obfituje w atrakcje przyrodnicze jakimi są niewątpliwie pokrywające jej teren rezerwaty przyrody oraz liczne stanowiska chronionych roślin i zwierząt. W granicach administracyjnych gminy znajduje się 9 wsi, wśród których największa jest Rudka- licząca ok. 1400 mieszkańców siedziba władz gminy.

Nazwa wsi pochodzi od niewielkich pokładów rudy żelaza zalegającej w torfiastym i podmokłym gruncie nad rzeką Nurzec. Być może dla pozyskiwania rudy darniowej osiedlili się tutaj pierwsi osadnicy, zwani rudnikami. Niewykluczone jednak, że to sącząca się z torfu rdzawa woda dała powód do nazywania tego terenu Rudka. Faktem jest, ze jeszcze znacznie poźniej, bo w XVIII w. wytapiano w tych okolicach żelazo. Do dzisiaj ludność jedno z miejsc koło byłej wsi dóbr rudzkich - Wilczochy nad Nurcem, nazywa hamernią. Początki wsi założonej pośród lasów na zachodnim skraju Podlasia sięgają średniowiecza. Istniała ona zapewne juz w II polowie XIV w., kiedy tereny te znajdowały sie w granicach Wielkiego Ksiestwa Litewskiego, a od 2 wrzesnia 1391 r. weszly do Ksiestwa Mazowieckiego. W tym czasie z Mazowsza napłynęła znaczna fala osadnicza, głównie drobnej szlachty, ale i chłopów. Wykształciły się wówczas dobra rudzkie, które skupily Rudkę i okoliczne osady. Między 10 czerwca 1401 a 21 września 1405 r. wielki ksiaze litewski Witold ponownie zajął Podlasie, ktore odgrywało znaczącą rolę w jego planach tworzenia nowoczesnego państwa. Witold nie usuwał jednak osadnikow mazowieckich, a wielu z nich potwierdzil wcześniejsze nadania. Wiosną 1440 r. Podlasie na cztery lata opanowali Mazowszanie. Z tego czasu pochodzi najstarsze znane uposazenie kościoła rudzkiego. Przypuszczalnie pierwszą świątynie założył tu jeden z poprzednich wlascicieli wsi. Dokument z 1442 r. powszechnie uchodzący za pierwotną fundację kościoła w Rudce, faktycznie jest potwierdzeniem i poszerzeniem wczesniejszych nadań nowemu plebanowi. 14 czerwca 1442 r. spadkobiercy Pretora: syn Skierdo, żona (Anna?) oraz synowie zmarłego Stanisława (drugiego syna Pretora) - Jan, Jerzy i Stanisław, bedąc w swej siedzibie w Korczewie, jako kolatorzy uposażyli w Rudce koscioł p.w. Wszechmogącego Boga i Wszystkich Swiętych. Odbiorca nadań był pleban Jan z Sochaczewa, zwany Gozdowa. W skład owego uposażenia wchodziła danina z karczmy w postaci 12 groszy i 4 kur, dwie włóki gruntu (ok. 33,6 ha) z wszelkimi plynacymi z nich pożytkami oraz plac z ogrodami. Dobra prawem dziedzicznym przejmować mieli kolejni plebani. W skład nadanych gruntów wchodziły łąki, lasy i pastwiska, a plac we wsi obejmował z pewnością teren pod swiątynią i zabudowaniami plebańskimi. Ponadto nadanie zawierało obowiązek chłopów do odrabiania pańszczyzny na ziemi księżowskiej i opłacania dziesięciny przez kmieci osiadłych; pozostali mieli dawać po miarce zboża. Pleban uzyskał też możliwość połowu ryb w stawie kolatora, wędka lub siecią, pospolicie zwaną drygubica. Spadkobiercy Pretora z Korczewa uczynili to nadanie na chwałę Boga, w trosce o zbawienie dusz przodków (szczególnie zmarłego niedługo przedtem Stanisława) i w przyszłości swych dusz oraz za zdrowie wszystkich krewnych. Pleban zobowiązał się do odprawiania w ciągu każdego tygodnia dwóch Mszy św. czytanych i co kwartał jednej spiewanej w intencji zdrowia i zbawienia kolatorów Rudka byla rowniez wymieniona w 1451 r. w kontekście granic z wsią Koce. W tym czasie dobra rudzkie posiadała zapewne Kordula Korczewska i jej syn Stanisław. Zaś osiem lat potem w sadzie drohickim odbywala sie bliżej nieznana sprawa dotycząca Korczewa. Byc może chodziło o podział majątku, gdyż w 1463 r. jako właściciel Mord występuje brat Stanisława Jan. On też jako Jan Mordski już w 1451 r. wszedł w posiadanie Sarnowa. Jan przed 1486 r. wyzbył się swych dóbr podlaskich na rzecz Stanisława i w 1505 r. pojawia się jako pan na Honiatyczach Po śmierci Korduli w 1481 r. rozgorzał spór między Stanisławem Korczewskim i jego siostrą Fedka vel Anna z Korczewskich Dowojnowicz. Po latach sądów, 6 czerwca 1485 r. przed urzędem ziemskim w Drohiczynie Fedka, razem z mężem Jakubem, starosta drohickim zrzekła sie na rzecz swego brata Stanisława Korczewskiego wszelkich praw do dóbr dziedziczonych po rodzicach, w zamian za zadośćuczynienie. Już w następnym roku Stanisław występuje jako jedyny pan na Rudce z prawem kolatorskim miejscowego kościola. Zazwyczaj potwierdzenia nadań plebanom dokonywano z ważnych przyczyn, w tym zaginięcia badz niejasności dokumentów, poszerzenia darowizn, budowy nowej lub konsekracji istniejącej świątyni, erygowania parafii itp. I właśnie po latach niezbyt scisłe zapisy w fundacji koscielnej w Rudce z 1442 r. spowodowały konieczność nowych regulacji. W 1486 r. Stanislaw, pan na Korczewie, Rudce i Mordach postanowil w imie Najswietszej Jedynej i Nierozdzielnej Trojcy Swiętej (stad zapewne pozniejsze wezwanie świątyni), uściślic poprzednie zapisy i dokonać nowych nadań na rzecz księdza Jana. Stanisław Korezewski darował plebanowi dodatkową, trzecią włokę ziemi uprawianą systemem trójpolówki (oziminy, ugor, zboza jare). Zezwolil także na osadzanie kmieci na ziemi księżowskiej, z nadanymi im gruntami i posiadanie chłopów bezrolnych (tzw. ogrodnikow). Ponadto pleban otrzymał grunt zwany "Silki" na staw rybny.Brzeznica oraz prawo mielenia zboza w młynach Korczewskiego, w tym dwoch korców pszenicy na tydzień, a jęczmienia według potrzeb. Ksiadz zobowiazal sie do odprawiania dwóch Mszy świętych (za grzechy i zbawienie kolatorów) oraz jeszcze jednej na wypadek śmierci kogoś z rodziny darczyńcy, a i w wigilie tzw. suchych dni Mszy śpiewanej z procesją dookoła świątyni. Na szczególne podkreślenie zasługuje informacja dotycząca miejsca wystawienia dokumentu: Acta sunt haec in curia nostra Rudka... Jest to najstarsza znana wzmianka dowodząca piętnastowiecznej metryki dworu rudzkiego. Wzniesienie takiej budowli, jeszcze drewnianej, było związane z odleglościa od gniazda rodowego właścicieli w Korczewie, położonego kilkadziesiąt kilometrów od Rudki stanowiącej centrum ich włości w północno-wschodniej części ziemi drohickiej. Właściciel w czasie objazdu swych dóbr musiał mieć odpowiednie miejsce do odpoczynku i noclegu, a takze modlitwy. Dlatego pewnie została ufundowana i uposażona świątynia. Fundacja kościoła powodowała też lepszy rozwój dóbr, ułatwiała sprowadzanie nowych osadników, a także konsolidowała zamieszkałą tutaj ludność. Światynie były owczesnie jednym z głównych elementów kulturotwórczych, podnosiły rangę miejscowości. W XV w. pośród majątkow szlacheckich latyfundium Korczewskich (dobra Korczew, Mordy i Rudka) bylo najwiekszym na Podlasiu.

W budowie